Postępowanie sądowe po wniesieniu zarzutów.

Po skutecznym wniesieniu zarzutów przez pozwanego sąd zarządza doręczenie powodowi pisma z zarzutami wraz z wezwaniem na rozprawę, której przedmiotem jest rozpoznanie zarzutów pozwanego i ewentualnych dodatkowych twierdzeń powoda.

W judykaturze utrwalony jest pogląd, zgodnie z którym w postępowaniu nakazowym po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty dopuszczalne jest powoływanie się na podstawę faktyczną i prawną, wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego, w związku z którym został wystawiony weksel gwarancyjny.¹ Na tym etapie postępowania sąd może uwzględnić zarzuty dłużnika odnoszące się do stosunku podstawowego. Następuje to z inicjatywy dłużnika zgłaszającego w terminie zarzuty od nakazu zapłaty.

W przypadku wniesienia przez pozwanego zarzutów od nakazu zapłaty, może nastąpić wstrzymanie jego wykonalności. Powodowi przysługuje wówczas środek zaskarżenia, jakim jest zażalenie.²

Po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty, wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego, spór z płaszczyzny stosunków prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyznę stosunków prawa cywilnego. Strony mogą zatem powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku prawnego, który jest źródłem dochodzonego przez powoda roszczenia cywilnego, nawet jeśli okaże się, że roszczenie wekslowe nie istnieje.³ Sąd, rozpoznając zarzuty od nakazu zapłaty, który został wydany na podstawie weksla, może uwzględnić tzw. stosunek podstawowy, jednakże zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego nie ma obowiązku działać w tym zakresie z urzędu.⁴

Dawna linia orzecznicza przyznawała powodowi prawo zmiany podstawy żądania poprzez przytoczenie faktów uzasadniających roszczenie zabezpieczonego wekslem stosunku podstawowego. Obecnie w judykaturze przyjmuje się, że jeżeli powód wskazał w pozwie weksel jako podstawę odpowiedzialności, a okazałoby się, że roszczenie wekslowe nie istnieje, to próba przeniesienia sporu na płaszczyznę stosunku cywilnoprawnego byłaby niedopuszczalną zmiana powództwa, ponieważ żądanie pozwu zostałoby oparte na innej podstawie faktycznej, do której ma zastosowanie inna norma prawa materialnego.⁵

Dochodzenie roszczenia z weksla automatycznie skutkuje ograniczeniem podstawy faktycznej do stosunku wekslowego, który jak wskazano wcześniej, jest abstrakcyjny i wywołuje określone skutki dla obu stron postępowania, zarówno w zakresie możliwości zgłaszania zarzutów i twierdzeń, jak i zarzutów na ich poparcie. Próba zmiany tej podstawy faktycznej na żądanie zasądzenia dochodzonej kwoty w oparciu o konkretny stosunek cywilnoprawny przewiduje, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, powoduje rozszerzenie zakresu uprawnień i obowiązków procesowych stron.⁶

Obecna linia orzecznicza Sądu Najwyższego stoi na stanowisku, że powód może wskazać zarówno weksel, jak i podstawowy stosunek prawny jako podstawę żądania pozwu. Przytoczenie dodatkowych faktów uzasadniających żądanie zapłaty na podstawie stosunku podstawowego nie pozbawia zasadności wniosku powoda o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym w sytuacji spełnienia jego ustawowych przesłanek.⁷

Wniesione zarzuty mogą zostać cofnięte przez pozwanego. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji sąd, uznając cofnięcie za dopuszczalne, wydaje postanowienie i utrzymuje w mocy nakaz zapłaty.

Sąd wyda wyrok w sytuacji, gdy utrzymuje nakaz zapłaty w mocy bądź uchyla go w całości lub w części i w tym zakresie powództwo oddala. Rozstrzygnięcie sądu może także przybrać formę postanowienia w przypadku jeżeli zaistnieją przesłanki do umorzenia postępowania lub odrzucenia pozwu. Zgodnie z treścią art. 496 k.p.c., po rozpoznaniu sprawy na rozprawie sąd może wydać jedno z pięciu możliwych rozstrzygnięć:

1. wyrokiem utrzymać nakaz zapłaty w całości,

2. wyrokiem utrzymać nakaz zapłaty w części,

3. wyrokiem uchylić nakaz zapłaty i orzec co do żądania pozwu,

4. postanowieniem uchylić nakaz zapłaty i odrzucić pozew,

5. postanowieniem uchylić nakaz zapłaty i umorzyć postępowanie.

W kwestii środków zaskarżenia, co do wyroków opisanych w punktach 1-3, stronie niezadowolonej z orzeczenia przysługuje apelacja, zaś co do postanowień wymienionych w punktach 4-5, kończących postępowanie w sprawie – właściwym środkiem zaskarżenia jest zażalenie.

Ponadto, zgodnie z treścią art. 375 § 2 k.c., korzystny wyrok dla jednego z dłużników solidarnych zwalnia pozostałych współdłużników, pod warunkiem uwzględnienia zarzutów, które są im wspólne, czyli wynikających z treści weksla zarzutów obiektywnych.